Τὸ Ἄγαλμα τῆς Ἀρετῆς

Ἐν ταῖς Ἀθήναις ἦν τις ἀγαλματοποιὸς ὀνόματι Χαρίδημος, ὃς ἔργα καλὰ καὶ σοφὰ ἐποίει. οὗτος δὲ ἐβούλετο ἄγαλμα τῆς Ἀρετῆς ποιεῖν, ἀλλ' οὐκ ᾔδειsciebat (ὑπερσ. ὁριστ. ἐνεργ. γ' ἑν.) — a verbo 'οἶδα', forma praeteriti cum significatione praesentis τίνα μορφὴν αὐτῇ δοῦναι. πολλὰς μὲν νύκτας ἠγρύπνειvigilabat (παρατ. ὁριστ. ἐνεργ. γ' ἑν.) — a verbo 'ἀγρυπνέω', sine somno manere, πολλὰς δὲ ἡμέρας ἐσκόπειconsiderabat (παρατ. ὁριστ. ἐνεργ. γ' ἑν.) — a verbo 'σκοπέω', attente examinare vel contemplari, ἀλλ' οὐδὲν αὐτῷ ἤρεσκεν.

μιᾷ δ' οὖν τῶν ἡμερῶνquodam autem die (δοτ. θηλ. ἑν. + γεν. θηλ. πλ.) — locutio temporalis, partitivus genitivus post numerale συμπόσιονconvivium (αἰτ. οὐδ. ἑν.) — epulae festivae cum potatione et colloquiis παρεσκεύασενparavit (ἀορ. ὁριστ. ἐνεργ. γ' ἑν.) — a verbo 'παρασκευάζω', apparare vel instruere ἐν τῇ οἰκίᾳ καὶ τοὺς φίλους ἐκάλεσε. παρῆσαν δὲ ποιηταὶ καὶ φιλόσοφοι καὶ ῥήτορες. ἐπειδὴ δὲ ἤδη ἐδεδειπνήκεσανcenaverant (ὑπερσ. ὁριστ. ἐνεργ. γ' πλ.) — a verbo 'δειπνέω', plusquamperfectum indicans actionem completam καὶ ἔπινον τὸν οἶνον, ὁ Χαρίδημος τὸ ἑαυτοῦ ἀπόρημαdubitatio (αἰτ. οὐδ. ἑν.) — quaestio difficilis vel problema quod solutionem requirit αὐτοῖς διηγεῖτοnarrabat (παρατ. ὁριστ. μέσ. γ' ἑν.) — a verbo 'διηγέομαι', exponere vel enarrare.

"ὦ φίλοι," ἔφη, "βούλομαι μὲν τὴν Ἀρετὴν ὡς ἄγαλμαstatua (ὀνομ. ἑν. οὐδ.) — simulacrum deorum vel heroum, plerumque ex marmore vel aere factum ποιεῖν, ἀλλ' οὐκ οἶδα τίνα μορφὴν αὐτῇ δῶdem (ἀορ. ὑποτ. ἐνεργ. α' ἑν.) — forma coniunctivi aoristi a verbo 'δίδωμι'. τίς γὰρ εἶδε πώποτεumquam (ἐπίρρ.) — adverbium temporale quod significat 'aliquando in praeterito' τὴν Ἀρετήν;"

τότε δὲ γέρων τις, ὃς ἐν γωνίᾳ ἐκάθητοsedebat (παρατ. ὁριστ. μέσ. γ' ἑν.) — a verbo 'κάθημαι', significat sessionem vel permanentiam in loco καὶ ὀλίγα μὲν ἔπινεν, ἐσιώπαtacebat (παρατ. ὁριστ. ἐνεργ. γ' ἑν.) — a verbo 'σιωπάω', indicat actionem tacendi continuam δὲ τὸν πλεῖστον χρόνον, ἀνέστηsurrexit (ἀορ. β' ὁριστ. ἐνεργ. γ' ἑν.) — a verbo 'ἀνίστημι', actio surgendi καὶ εἶπεν· "ἐμοὶ ἐν Δελφοῖς ποτε ὄντιcum esset (μτχ. ἐνεστ. δοτ. ἑν. ἀρσ.) — participium a verbo 'εἰμί', hic in dativo cum sensu temporali ἡ Πυθία τάδε ἔχρησενoraculum dedit (ἀορ. ὁριστ. ἐνεργ. γ' ἑν.) — a verbo 'χράω', verbum speciale pro oraculo dando vel vaticinando·

'ὃς ἂνquicumque (ἀναφ. ἀντων. + ἄν) — pronomen relativum cum particula ἄν, exprimens condicionem generalem τὴν Ἀρετὴν ζητῇquaerat (ὑποτ. ἐνεστ. ἐνεργ. γ' ἑν.) — coniunctivus cum ἄν in sententia relativa generali, μὴ τὴν μορφὴν αὐτῆς ζητείτωquaerito (προστ. ἐνεστ. ἐνεργ. γ' ἑν.) — imperativus praesentis, expressio mandati vel consilii· οὐ γὰρ ἐν λίθῳ οὐδ' ἐν χαλκῷ τὴν Ἀρετὴν εὑρήσειinveniet (ὁριστ. μέλλ. ἐνεργ. γ' ἑν.) — futurum a verbo 'εὑρίσκω', ἀλλ' ἐν ταῖς τῶν ἀγαθῶν ἀνδρῶν ψυχαῖς καὶ πράξεσινactionibus (δοτ. πλ. θηλ.) — a substantivo 'πρᾶξις', significat actiones vel facta hominum.'"

σιγὴ οὖν ἐγένετο μετὰ τοὺς τοῦ γέροντος λόγους. ὁ δὲ Χαρίδημος βαθέως ἐσκόπειprofunde considerabat (ἐπίρρ. + παρατ. ὁριστ. ἐνεργ. γ' ἑν.) — verbum 'σκοπέω' cum adverbio 'βαθέως' significat rem attente et profunde contemplari. ἔπειτα δὲ τοὺς ὀφθαλμοὺς ἄραςcum sustulisset (μτχ. ἀορ. ἐνεργ. ὀνομ. ἑν. ἀρσ.) — a verbo 'αἴρω', participium aoristi significans actionem priorem quam actio verbi principalis, "νῦν οἶδα," ἔφη, "τί ποιήσωfaciam (μέλλ. ὁριστ. ἐνεργ. α' ἑν.) — tempus futurum verbi 'ποιέω', indicans actionem futuram. οὐ τὴν Ἀρετὴν αὐτὴν ποιήσω, ἀλλὰ τὸν ἄνθρωπον τὸν πρὸς τὴν Ἀρετὴν βλέποντα."

καὶ τῇ ὑστεραίᾳpostridie (δοτ. ἑν. θηλ.) — dies sequens, tempore adverbiali in dativo casu ἤρξατο ἄγαλμα ποιεῖν ἀνδρὸς ὃς πρὸς τὸν οὐρανὸν τὰς χεῖρας ἐκτείνειextendit (ἐνεστ. ὁριστ. ἐνεργ. γ' ἑν.) — verbum compositum ex 'ἐκ' et 'τείνω', significat aliquid extendere vel protendere, ὡς τῆς Ἀρετῆς ἐφιέμενοςappetens (μτχ. ἐνεστ. μέσ. ὀνομ. ἑν. ἀρσ.) — a verbo 'ἐφίημι', participium medii generis significans 'desiderans' vel 'cupiens'. τοῦτο δὲ τὸ ἄγαλμα πολλοὶ ἐθαύμασαν καὶ ὁ Χαρίδημος μεγάλην δόξαν ἐκτήσατοacquisivit (ἀορ. ὁριστ. μέσ. γ' ἑν.) — a verbo 'κτάομαι', tempus aoristi medii generis, significat 'sibi acquirere', ὡς ἀληθῶς σοφὸς ἀγαλματοποιὸς ὤν.