Ξανθίας ἐν τῷ συμποσίῳ

Ἐγὼ Ξανθίας, δοῦλος Φιλοκλέους τοῦ εὐπόρουdivitis (ἐπίθ. γεν. ἑν. ἀρσ.) — adiectivum significans 'dives', 'locuples' Ἀθηναίου, διηγήσομαιnarrabo (μέλλ. ὁριστ. μέσ. α' ἑν.) — futurum verbi διηγέομαι, 'narro', 'expono' ὑμῖν ἃ χθὲς ἐν τῷ συμποσίῳ ἐγένετο. ὁ γὰρ δεσπότης ἐκέλευσέ με παρασκευάσαι τὰ πρὸς τὸ συμπόσιον, ὅπερ τοῖς ἐμπόροις τοῖς ἐκ Ῥόδου ἀφικομένοιςadvenientibus (μτχ. ἀορ. β' μέσ. δοτ. πλ. ἀρσ.) — participium aoristi medii a verbo ἀφικνέομαι ('pervenio', 'advenio') παρεῖχενpraebebat (παρατ. ὁριστ. ἐνεργ. γ' ἑν.) — imperfectum verbi παρέχω ('praebeo', 'offero').

πρῶτον μὲν οὖν ἔδει με σπεῦσαι εἰς τὴν ἀγορὰν καὶ ὀψωνῆσαιobsonare (ἀπαρ. ἀορ. ἐνεργ.) — infinitivus aoristi activi verbi ὀψωνέω ('cibos emo', 'obsonium comparo') τὰ κάλλιστα τῶν ἰχθύων. ἔπειτα δὲ ἐκόμισα οἶνον ἐκ Χίου, ὃν ὁ δεσπότης ἐκέκτητοpossidebat (ὑπερσ. ὁριστ. μέσ. γ' ἑν.) — plusquamperfectum verbi κτάομαι ('possideo', 'habeo') cum significatione imperfecti ἐν τῇ οἰκίᾳ· τοῦτον γὰρ μάλιστα ἐπῄνουν οἱ φίλοι. ἐπειδὴ δὲ πάντα παρεσκεύαστοparata erant (ὑπερσ. ὁριστ. παθ. γ' ἑν.) — plusquamperfectum passivi verbi παρασκευάζω ('paro', 'praeparo'), συνέβη τι γελοῖον· ἐγὼ μὲν γὰρ τὰς κύλικαςcalices (οὐσ. αἰτ. πλ. θηλ.) — accusativus pluralis nominis κύλιξ ('calix', 'poculum') ἐκαθάριζον, ὅτε εἰσῆλθε Χαιρεφῶν ὁ παράσιτοςparasitus (οὐσ. ὀνομ. ἑν. ἀρσ.) — substantivum significans 'parasitus', qui alienas cenas captat λαθώνlatens (μτχ. ἀορ. β' ἐνεργ. ὀνομ. ἑν. ἀρσ.) — participium aoristi activi verbi λανθάνω ('lateo', 'clam facio'), ἀεὶ πεινῶν, ἀεὶ διψῶν.

"ὦ Ξανθία", ἔφη ψιθυρίζωνsusurrans (μτχ. ἐνεστ. ἐνεργ. ὀνομ. ἀρσ. ἑν.) — verbum quod significat voce demissa loqui, "τί δὴ καλὸν ἔχετε τήμερονhodie (ἐπίρρ.) — adverbium temporis, forma Attica pro σήμερον; οὗτοι οἱ ἔμποροιmercatores (ὀνομ. ἀρσ. πλ.) — homines qui mercaturam exercent, ἆρά γεnumquid (ἐρωτ. μόρ.) — particula interrogativa quae responsum affirmativum exspectat πλούσιοί εἰσιν; ἆρα τῷ δεσπότῃ σου φίλοι;"

ἐγὼ δὲ οὐδὲν ἀπεκρινάμηνrespondi (ἀορ. α' ὁριστ. μέσ. α' ἑν.) — verbum medium quod significat respondere, εἰδὼς ὅτι ὁ Φιλοκλῆς οὐκ ἐβούλετο αὐτὸν παρεῖναι. ἀλλ' ὁ Χαιρεφῶν, ὥσπερ εἰώθειsolebat (ὑπερσ. ὁριστ. ἐνεργ. γ' ἑν.) — plusquamperfectum a verbo ἔθω quod vim imperfecti habet, οὐκ ἀπῆλθεν, ἀλλ' ἐκρύφθη ὄπισθεν τῶν κιβωτίων, ἵνα, ὅταν οἱ συμπόται ἀφίκωνται, λάθῃ εἰσελθὼν μετ' αὐτῶν.

τέλος δὲ ἧκονvenerant (παρατ. ὁριστ. ἐνεργ. γ' πλ.) — imperfectum a verbo ἥκω quod significat 'venisse et adesse' οἱ ξένοι, καὶ μετ' ὀλίγον ἤρξαντο πίνειν καὶ διαλέγεσθαι περὶ τῶν ἐμπορικῶν πραγμάτων. κἀγὼ μὲν ἐνέχεονinfundebam (παρατ. ὁριστ. ἐνεργ. α' ἑν.) — verbum compositum ex ἐν et χέω quod significat liquorem in vas fundere οἶνον, ἐκεῖνοι δὲ ἔπινον καὶ ηὐφραίνοντο. καὶ δή, ὡς μεθύειν ἤρξαντο, ἐφάνη ὁ Χαιρεφῶν ὥσπερ ἐκ μηχανῆς θεόςdeus ex machina (προθ. ἔκφρ.) — locutio proverbialis ex theatro Graeco orta. ὁ δὲ δεσπότης, καίπερ ὀργισθείςiratus (μτχ. ἀορ. παθ. ὀνομ. ἀρσ. ἑν.) — participium aoristi passivi a verbo ὀργίζω, οὐκ ἐτόλμησεν ἐξελάσαι αὐτὸν τῶν ξένων παρόντων, ἀλλὰ προσεποιεῖτο ὡς κεκληκὼς εἴηsimulabat se invitavisse (παρατ. ὁριστ. μέσ. γ' ἑν. + μτχ. παρακ. ἐνεργ. ὀνομ. ἀρσ. ἑν. + εὐκτ. παρακ.) — constructio verbi προσποιέομαι cum participio et particula ὡς.

καὶ οὕτω συνέβηaccidit (ἀορ. β' ὁριστ. ἐνεργ. γ' ἑν.) — a verbo 'συμβαίνω', significat 'evenit' vel 'accidit' ἐμὲ μὲν διακονεῖνministrare (ἀπαρέμ. ἐνεστ. ἐνεργ.) — a verbo 'διακονέω', significat 'servire' vel 'ministrare' μέχρι βαθείας νυκτόςprofunda nocte (ἐπίθ. + οὐσ. γεν. ἑν. θηλ.) — genitivus temporis, indicat tempus 'multam noctem', τὸν δὲ Χαιρεφῶντα πλεῖστα φαγεῖν, πλεῖστα πιεῖν, μηδὲν δὲ καταβαλεῖνpersolvere (ἀπαρέμ. ἀορ. β' ἐνεργ.) — a verbo 'καταβάλλω', hic significat 'solvere pecuniam'. τοιοῦτός ἐστιν ὁ βίος τοῦ δούλου· πολλὰ μὲν πονεῖν, ὀλίγα δὲ ἀπολαύεινfrui (ἀπαρέμ. ἐνεστ. ἐνεργ.) — a verbo 'ἀπολαύω', significat 'frui' vel 'delectari' (cum genitivo).